Hem Tüketici Sağlığı Hem Dijital Egemenlik Risk Altında

EKONOMİDE 500 MİLYAR TL’LİK TEHDİT!

Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares tarafından hazırlanan “Yurtdışında Yerleşik Pazaryerlerinin (YYP) Yerel E-Perakende Ekosistemine Etkileri” başlıklı rapora göre; yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin (YYP) Türkiye’deki yıllık işlem hacmi 2024 sonu itibarıyla 43 milyar TL’ye ulaştı. 2025 sonunda yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin Türkiye’deki işlem hacminin 75 Milyar TL’nin üzerinde olacağını ifade eden ETİD Başkanı Hakan Çevikoğlu, “Yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin sadece 2024 yılında 280 Milyar TL’lik bir katma değer kaybına neden olduğunu, 2025’te bu rakamın 500 Milyar TL seviyesine çıkacağını tahmin ediyoruz. YYP iş modeli, Türkiye’deki istihdamı, vergi sistemini ve üretimi dışlayarak kazanç elde ediyor. Eğer düzenlemeler yapılmazsa Türkiye, orta-uzun vadede üretim gücünü ve dijital egemenliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacaktır” dedi.

Türkiye perakende ekosistemi, son yıllarda hızlı bir büyüme kaydederken, bu büyümeyi tehdit eden yeni bir gelişmeyle karşı karşıya: Yurt dışında yerleşik pazaryerleri (YYP). Bu platformların haksız rekabetle kontrolsüz büyümesi, Türkiye’nin yerel perakende ekosistemi, cari açığı, üretim gücü ile istihdam ve vergi gelirleri açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Cari açığın yüzde 14’ünü oluşturuyor

Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares tarafından hazırlanan rapora göre, YYP’nin Türkiye’deki yıllık işlem hacmi 2024 sonu itibarıyla 43 milyar TL’ye (1,3 milyar Dolar) ulaştı. Ancak bu rakamın, oluşan maliyetler ve ikame edilen yerli üretimle birlikte 280 milyar TL’ye kadar katma değer kaybı yarattığı tahmin ediliyor. Rapora göre 2025 yılında toplam işlem hacminin 75 Milyar TL’nin üzerinde olacağı öngörülüyor. Bu da yaklaşık 500 Milyar TL’lik bir katma değer kaybı anlamına geliyor.

2024’te 1,3 milyar dolar seviyesinde olduğu hesaplanan YYP toplam işlem hacmi, Türkiye’nin 2024 yılında yaklaşık 9,97 milyar dolar olan cari işlemler açığının yüzde 14’ünü oluşturuyor.

KOBİ’ler ve istihdam baskı altında

Türkiye’deki işletmelerin yüzde 99,7’si KOBİ statüsünde ve ihracatın yüzde 55’ini, istihdamın ise yüzde 70’ini bu işletmeler sağlıyor. YYP ise bu işletmelerin ayakta kalmasını ve büyümesini doğrudan tehdit ediyor. Aynı zamanda Türkiye’nin ihracat gücünün belkemiği olan tekstil sektörü başta olmak üzere pek çok yerli üretici bu durumdan zarar görüyor. YYP; ürün tedarikinden pazarlamaya, veri işlemeye kadar birçok süreci Türkiye dışında gerçekleştiriyor. Bunun sonucu olarak da üretim, istihdam, reklam-tanıtım, hizmet satın alma gibi kritik kalemlerde katma değerin çok büyük bir kısmı yurt dışına transfer ediliyor.

Denetlenmeyen alanda tüketici tehlikede

YYP yüksek vergiler, lisans yükümlülükleri ve sıkı denetimlerden muaf olduğu için yerel satıcılar için büyük bir rekabet dezavantajı doğuruyor. Ayrıca bu gibi platformlardan gelen ürünler; TAREKS gibi ürün güvenlik sistemlerine tabi değil ve çocuk oyuncaklarındaki aşırı fitalat gibi insan sağlığına zararlı maddeler denetlenmeden evlerimize ulaşıyor. Hiçbir denetime tabi olmayan reklamların yanıltıcı fiyat bilgileriyle tüketiciyi kandırmasının yanısıra YYP, Türkiye’deki tüketici davranışlarını, alışveriş verilerini ve pazara dair stratejik bilgileri Türkiye dışına çıkarıyor. Bu da hem kişisel veri güvenliğini hem de ekonomik bağımsızlığı zedeliyor.

“Ekonomik egemenlik kaybı söz konusu”

Bu sorunun yalnızca ticari bir mesele değil, milli bir mesele olduğunu söyleyen ETİD Başkanı Hakan Çevikoğlu, “YYP iş modeli, sadece ülkemizde değil tüm dünyada ekonomiler için en büyük tehditler arasında yer alıyor. Tüm devletler bu konunun nasıl yönetileceğini tartışıyor. ETİD olarak Dogma Alares’le hazırladığımız “Yurtdışında Yerleşik Pazaryerlerinin (YYP) Yerel E-Perakende Ekosistemine Etkileri” başlıklı raporda YYP iş modelinin perakende ekosistemimiz üzerindeki etkisini inceledik. YYP iş modeli Türkiye’de istihdam, vergi ve üretimi dışlayarak kazanç elde ediyor. 2024 yılında yurtdışı yerleşik pazar yerlerinden yapılan alışveriş yıllık cari işlemler açığımızın %15’ine tekabül ediyor. Bu platformlar, kısa vadede cazip görünen fiyatlarla dikkat çekse de uzun vadede ülkemizin perakende ekosistemini, üretim gücünü ve dijital güvenliğini tehdit ediyor. Eğer düzenlemeler yapılmazsa, Türkiye orta ve uzun vadede üretim gücünü ve dijital egemenliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacak. ETİD olarak, adil rekabetin, tüketici güvenliğinin ve ekonomik egemenliğin sağlanması için acilen önlem alınması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.

“KOBİ’ler desteklenmeli”

Bu noktada ETİD’in önerilerinin açık olduğunu belirten Çevikoğlu, öncelikle YYP’nin Türkiye’de faaliyet gösterebilmesi için vergi, denetim ve veri işlemede yurtiçinde yerleşik pazar yerleri ve çok kanallı perakendecilerle eşit koşullara tabi olmaları gerektiğini söyledi. Aynı zamanda tüketici güvenliği ve ürün denetiminin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Çevikoğlu, “YYP’nin gümrük süreçleri sıkılaştırılmalı ve veri işlemleri Türkiye’de yapılmalı. Yerli platformlar ve KOBİ’ler desteklenmeli, bilinçli tüketim kültürü teşvik edilerek farkındalık artırılmalı. Son olarak YYP’nin Türkiye’de yerleşik şirket kurarak tüm perakende aktörleriyle eşit şartlarda rekabet etmesi sağlanmalı. Türkiye e-ticaret ekosistemindeki tüm regülasyonlara ve düzenlemelere tabi olarak, veri işleme ve barındırma faaliyetleri de Türkiye’ye taşınarak dijital egemenlik korunmalıdır” diye konuştu.

Rakamlarla Tehlikenin Boyutu

•  43 milyar TL: YYP’nin 2024 Türkiye satış hacmi (yaklaşık 1,3 milyar USD)
•  280 milyar TL’lik ikame değer: Denetimsiz ürünler, zararına reklam ve indirimlerle 2024’te yerli perakende ekosistemindeki katma değer kaybı
•  20 milyon: YYP’nin Türkiye’deki mobil indirme sayısı – 2024'ün en çok indirilen uygulaması
•  9,3 milyon aktif kullanıcı: YYP’nin Türkiye’deki tahmini kullanıcı tabanı. Türkiye’de satış yapan en büyük 3. pazaryeri.
•  2,08 milyon ton CO₂: YYP iş modelinin hava taşımacılığı kaynaklı yıllık karbon salınımı (450.000 aracın yıllık salınımına eşdeğer)