Malatya’nın Arapgir İlçesi Onar Mahallesi’nde bulunan ve Şeyh Hasan Onar tarafından 1224 (Hicri 621) yılında inşa ettirilen Büyükocak Cemevi, aradan geçen 800 yıla rağmen ayakta kalmayı başararak hem Anadolu inanç tarihine hem de mimari kültürüne ışık tutuyor.

Anadolu’nun en eski cemevlerinden biri olarak bilinen tarihi yapı, her yıl Türkiye’nin farklı illerinden ve dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen ziyaretçileri ağırlıyor. Dört farklı kapıdan geçilerek ulaşılan Büyükocak Cemevi, Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat kapılarını simgeliyor. Bu yönüyle Alevi inanç felsefesinin temel öğretisi olan “Dört Kapı Kırk Makam” anlayışını mimariye yansıtan ender yapılardan biri olma özelliğini taşıyor.

Yaklaşık 100-120 metrekare genişliğinde olan yapı, “Yedi kat göğü” temsil eden mingi sistemi denilen özel bir teknikle inşa edildi. Selçuklu mimari tarzının örneklerini barındıran cemevinin tüm ağaç aksamı, rivayete göre tek bir kiraz ağacından yapıldı. Üzerinde “kırlangıç yapı” adı verilen, gökkuşağından esinlenen yedi katlı kubbe sistemiyle dikkat çeken Büyükocak Cemevi, Anadolu’nun kadim inanç kültürünü yaşatan tarihi bir simge haline geldi.

Cemevi dedesi Hümmet Kaygusuz, yapının tarihi ve manevi önemine değinerek, “Burası 1224 yılında yapılan Anadolu’nun ve Türkiye’nin en eski cemevlerinden biridir. Burada dört kapı kırk makam vardır. Her kapının on basamağı vardır. Şeriat, tarikat, marifet ve hakikat kapılarından geçerek hakikat kapısına ulaşılır. Bu, insanın hak ile hak olma yolculuğunu temsil eder. Şeyh Hasan Babamız köyümüzün kurucusudur. Rivayete göre, bir kiraz ağacı dile gelerek ‘senin işine ben yararım’ der. Şeyh Hasan da bu ağacın odunundan yapıyı inşa eder. Kiraz ağacının dayanıklılığı sayesinde yapı asırlardır ayakta kalmıştır” dedi.

Cemevinin yüzyıllar boyunca doğal yollarla korunarak bugüne ulaştığını anlatan Kaygusuz, “Eskiden cem yapılmadan önce ısıtmak için ateş yakılırmış. Ateşin çıkardığı is, yapının ahşap bölümlerini kaplayarak onları böcek ve kurtlardan korumuş. Yani bilmeden yapıyı korumuşuz. Biz de yıllardır bu geleneği sürdürüp kükürt yakarak yapıyı korumaya devam ettik” ifadelerini kullandı.

Cemevinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması için çalışmaların sürdüğünü belirten Evren Çöp ise, “Burası yalnızca bir ibadethane değil, aynı zamanda bir kültür hazinesi. 800 yıllık  geçmişiyle bu yapı, hem inanç hem de tarih açısından büyük önem taşıyor. Onar Dede’nin kurduğu bu ocak, sadece Onar köyünün değil, tüm Anadolu’nun manevi hafızasında yer alan bir değerdir. Restorasyon ve koruma çalışmalarıyla burayı gelecek kuşaklara aktarmak için gayret gösteriyoruz” diye konuştu.

Büyükocak Cemevi, sahip olduğu mimari özellikleri, efsaneleri ve tarihi geçmişiyle adeta yaşayan bir tarih eseri olarak ziyaretçilerine Anadolu’nun köklü inanç mirasını yaşatmaya devam ediyor.